Schema – Sociaal-emotioneel leren en Executieve functies
SEL staat voor Sociaal-Emotioneel Leren.
Het gaat over de vaardigheden die kinderen (en volwassenen!) nodig hebben om goed met zichzelf én met anderen om te gaan. Denk aan emoties herkennen, vrienden maken, keuzes maken en leren omgaan met conflicten.
🔑 Als leerkracht speel jij een belangrijke rol in het ontwikkelen van deze vaardigheden. SEL is niet iets dat je er ‘even bij doet’. Het zit in hoe je praat, lesgeeft, begeleidt en contact maakt met je leerlingen.
De 5 SEL-competenties op een rij
1. Zelfbewustzijn
Dit gaat over het herkennen en begrijpen van je eigen gevoelens, gedachten en gedrag. Kinderen leren bijvoorbeeld:
✔️ wat boos, blij of bang zijn betekent
✔️ wat hun sterke kanten zijn
✔️ wanneer ze trots op zichzelf mogen zijn
2. Zelfmanagement
Dit is je gedrag kunnen sturen, ook als het moeilijk wordt. Denk aan:
✔️ jezelf kalmeren als je boos bent
✔️ doorgaan met een taak, ook als het lastig is
✔️ een doel stellen en daar stap voor stap naartoe werken
3. Sociaal bewustzijn
Hier draait het om het begrijpen van anderen. Kinderen leren:
✔️ hoe iemand anders zich voelt
✔️ respect te hebben voor verschillen
✔️ zich in te leven in een ander perspectief
4. Relatievaardigheden
Dit gaat over het opbouwen en onderhouden van goede relaties. Voorbeelden:
✔️ samenwerken in een groepje
✔️ eerlijk zijn en goed luisteren
✔️ ruzies oplossen op een fijne manier
5. Verantwoordelijke keuzes maken
Kinderen leren nadenken over hun gedrag en de gevolgen ervan. Ze oefenen met:
✔️ een goede keuze maken in een moeilijke situatie
✔️ rekening houden met anderen
✔️ problemen oplossen op een rustige manier
💡 Zie jij ook een grote overlap met executieve functies en executieve vaardigheden?
Schema – Sociaal-emotioneel leren en Executieve functies
Ik heb een document gemaakt met een overzichtelijk schema waarin de vijf SEL-competentiegebieden zijn uitgewerkt in concrete subcompetenties. Per subcompetentie staat aangegeven welke executieve functies hierbij een rol spelen. Denk aan functies zoals reactie-inhibitie, emotieregulatie en metacognitie.
De tabel helpt leerkrachten, intern begeleiders en pabo-studenten om:
✅ inzicht te krijgen in de samenhang tussen SEL en executieve functies
✅ gerichter te werken aan sociaal-emotionele ontwikkeling in de klas
✅ passende didactische keuzes te maken bij de begeleiding van leerlingen
Het document is praktisch en bruikbaar bij het ontwerpen van lessen, het voeren van kindgesprekken of bij het opstellen van groepsplannen.
Download
Download hier het schema.
.
Meer inspiratie
.
Bronnen
Om het schema te kunnen maken, heb ik van verschillende bronnen gebruik gemaakt:
- CASEL. (2020). What is SEL? Collaborative for Academic, Social, and Emotional Learning.
- Dawson, P., & Guare, R. (2018). Executieve functies bij kinderen en jongeren: Praktische handreikingen voor ouders en professionals.
- Nederlands Jeugdinstituut. (z.d.). Sociaal-emotionele ontwikkeling.
- SLO. (z.d.). Sociaal-emotionele ontwikkeling in het curriculum.
- Kees van Overveld (2024) – boeken en website.
- Mijn eigen ervaringen, waaronder 27 jaar lesgeven aan bovenbouwleerlingen en alle materialen die ik heb ontwikkeld.