De executieve functie
Metacognitie en zelfmonitoring.

Omschrijving
Een stapje terugdoen om naar jezelf en je eigen aanpak en prestaties te kijken en deze waar nodig bijsturen.

Symbool boot
kapiteinspet

Hulpzin voor de leerling: Zet je (kapiteins) pet op!

Filmpjes
Deze filmpjes kun je met de klas kijken.
Mogelijke kijkvragen zijn: Wie kent zichzelf goed? Wie reflecteert en past zijn gedrag aan? Wie houdt rekening met anderen? Wie heeft moeite met dingen vanuit een ander standpunt te bekijken? Welke andere executieve functies herken je?

For the Birds

Partly Cloudy

The Milkshake Challenge

 

Ted Talks

 

Tony Robins: Why we do what we do.

 

Leerlingen die moeite hebben met metacognitie en zelfmonitoring  
* trekken weinig lering uit ervaringen.
* zien het eigen aandeel in gebeurtenissen/conflicten niet.
* overschatten zichzelf.
* stellen zichzelf te weinig vragen.
* vragen niet om hulp of juist te snel.
* merken niet hoe anderen reageren op zijn/haar gedrag
* controleren het eigen werk niet.
* maken slordigheidsfouten.
* hebben moeite met het aannemen van feedback om gedrag of prestaties bij te stellen.
* hebben moeite om dingen vanuit een ander standpunt te bekijken.

Scoreformulier 
Met dit scoreformulier  kun je leerlingen scoren op planning en organisatie.
Mogelijkheden:
* leerkracht scoort alle leerlingen
* leerkracht scoort enkele leerlingen
* leerling scoort zelf
* beiden scoren en vergelijken

* scoor met een 3-, 5- of 10-puntsschaal
* scoor met kleurtjes: rood, oranje, groen
* scoor met smileys: 🙂  😐  ☹️

Versterken van metacognitie en zelfmonitoring
– Laat de leerling reflecteren op het eigen werk.
– Stel vragen die de metacognitie en zelfmonitoring stimuleren, zoals “Met wie zou je deze taak goed kunnen maken en waarom?”, “Welk onderdeel lijkt je gemakkelijk/moeilijk?”
– Laat de leerling eerst het eigen werk nakijken, voordat het zijn/haar werk inlevert.
– Bedenk samen stappen/ strategieën om doelen te bereiken.
– Bied en bespreek succeservaringen.
– Werk met een emotiemeter.
– Reflecteer tijdens en na afloop van een taak/situatie: “Hoe heb je dat probleem opgelost?”, “Wat heeft goed gewerkt?”, “Waarom ging de samenwerking goed/niet goed?”

Materialen
* Zien in de klas heeft een mooie “thermometer om een boze bui te meten” gemaakt.
* Op Opgroeikaarten.nl vind je verschillende kaarten, zoals deze emotiemeter.
* Op de site van Auris kun je een prachtige gevoelensposter downloaden.
Natuurlijk kun je ook zelf een emotie- of gevoelsmeter (laten) maken.

Spelletjes die een beroep doen op metacognitie en zelfmonitoring
Schaken
Weerwolven
Cluedo
Stratego
Ticket to ride
Scotland Yard

Meer spelletjes vind je in de Wijzer in Executieve Functies.

Benieuwd naar mijn andere blogs over executieve functies?
Die vind hier.

 

Bronnen:
* Pica
* Zien in de klas
* Executieve functies bij kinderen en adolescenten
* Professionalisering WiEF

Met speciale dank aan WiEF en Zien in de klas voor alle afbeeldingen! 🙂 

 

Heb je tips, aanvullingen of vragen?
Laat dan gerust een reactie achter 🙂

De executieve functie
Flexibiliteit.

Omschrijving 
Schakelen tussen activiteiten en je gedrag en je plannen aanpassen aan nieuwe omstandigheden.

Symbool boot
roer

Hulpzin voor de leerling: Gooi je roer om!

Filmpjes
Deze korte filmpjes kun je met de klas kijken. Mogelijke kijkvragen zijn: Hoe past iemand zijn/haar gedachten en gedrag aan aan de (veranderde) situatie? Welke andere executieve functie(s) zie je?

Oreo-reclame

Ormie the Pig

A cloudy lesson

Bulldog

On the level

Gone nutty

Kameleon past zich fantastisch aan – versneld afspelen

Leerlingen die moeite hebben met flexibiliteit
* reageren emotioneel bij veranderingen.
* hebben moeite met het wisselen of schakelen van activiteit, aanpak of onderwerp.
* worden zenuwachtig van plotselinge veranderingen.
* kunnen hun verwachtingen niet loslaten.
* hebben moeite met het wisselen van denkstrategie.
* hebben moeite met onverwachte gebeurtenissen.
* hebben relatief veel tijd nodig om te wennen aan onbekende situaties.
* raken van streek als anderen zich niet aan regels of afspraken houden.
* worstelen met taken die een open einde hebben.
* hebben moeite met figuurlijk taalgebruik.
* hebben behoefte aan voorspelbaarheid, een vaste routine en een vaste volgorde
* willen de regie houden over de situatie.

Scoreformulier 
Met dit scoreformulier kun je leerlingen scoren op flexibiliteit.
Mogelijkheden:
* leerkracht scoort alle leerlingen
* leerkracht scoort enkele leerlingen
* leerling scoort zelf
* beiden scoren en vergelijken

* scoor met een 3-, 5- of 10-puntsschaal
* scoor met kleurtjes: rood, oranje, groen
* scoor met smileys: 🙂  😐  ☹️

Versterken van flexibiliteit
– Leer je leerlingen begrijpen wat flexibel en inflexibel gedrag is.
– Leer je leerlingen strategieën aan om zich flexibeler op te stellen. (tot 10 tellen, de situatie rustig verlaten, hulp vragen)
– Laat je leerlingen een strategie bedenken, die ze in alle situaties kunnen toepassen.
– Bied als leerkracht structuur en overzicht.
– Gebruik de tips die staan in de blog over emotieregulatie.
– Zorg voor een planning van de dag op het bord Houd je zoveel mogelijk aan deze planning. Geef veranderingen tijdig door.
– Waarschuw vooraf wat er gaat komen: “Over vijf minuten gaan we stoppen.”
– Geef de leerling en waar mogelijk keuzes of inspraak.
– Zorg dat er heldere klassenregels zijn, niet te veel en dat iedereen zich eraan houdt.

Spelletjes die een beroep doen op flexibiliteit
4 op ‘n rij
Koehandel
Levensweg
Mens erger je niet
Pim Pam Pet
SET
Skip-bo
Ubongo
Vlotte geesten
Wie is het?

Meer spelletjes vind je in de Wijzer in Executieve Functies.

Benieuwd naar mijn andere blogs over executieve functies?
Die vind hier.

 

Bronnen:
* Pica
* Zien in de klas
* Executieve functies bij kinderen en adolescenten
* Professionalisering WiEF

Met speciale dank aan WiEF en Zien in de klas voor alle afbeeldingen! 🙂 

 

Heb je tips, aanvullingen of vragen?
Laat dan gerust een reactie achter 🙂

De executieve functie
Emotieregulatie.

Omschrijving
Emoties reguleren, zodat je doelen kunt bereiken, taken kunt voltooien of gedrag kunt controleren of sturen.

Symbool boot
toerenteller

Hulpzin voor de leerling: Let op je toerenteller!

Filmpjes

Dit filmpje is geschikt om te kijken met je groep. Vragen die je kunt stellen: Wat heeft dit te maken met emotieregulatie (of: je toerenteller). Hoe beïnvloedt de toerenteller van de beer anderen? Wat kun je vertellen over het wasbeertje? Wat is de wijze les van dit filmpje?

Dit filmpje gaat over “je plan steeds moeten aanpassen”. Je kunt een vergelijking maken naar de dagelijkse praktijk. “Wat als iets niet lukt? Pas je dan je plan aan, of geef je op? En wat als iemand niet weet hoe hij zijn plan kan aanpassen. Welke tips heb je voor diegene?”

Ted Talk
In deze prachtige Ted Talk deelt Olympa Della Flora creatieve manieren die ze gebruikt om kinderen die worstelen met emotieregulatie.

Spreuk
Welke leerling kan de grap van deze spreuk van Herman Finkers uitleggen? 🙂

Leerlingen die moeite hebben met emotieregulatie
* reageren heftig op (relatief kleine) gebeurtenissen.
* raken overspoeld met emotie.
* maken zich overdreven druk of ongerust.
* hebben moeite om zichzelf te herpakken als iets fout gaat.
* hebben moeite met kritiek.
* blijven in een emotie hangen, waardoor verder handelen in de weg staat.
* kunnen slecht met teleurstellingen omgaan.
* vertonen ongeduldig gedrag.
* kroppen emoties op.
* raken gemakkelijk in conflict.

Scoreformulier 
Met dit scoreformulier kun je leerlingen scoren op emotieregulatie.  
Mogelijkheden:
* leerkracht scoort alle leerlingen
* leerkracht scoort enkele leerlingen
* leerling scoort zelf
* beiden scoren en vergelijken

* scoor met een 3-, 5- of 10-puntsschaal
* scoor met kleurtjes: rood, oranje, groen
* scoor met smileys: 🙂  😐  ☹️

Versterken van emotieregulatie
– Spreek met je groep over emoties: “Welke zijn er? Hoe herken je ze bij jezelf en een ander?” Gebruik hierbij emoticons.
– Leg emoties en gedrag uit met behulp van het GGGG-model.
– Geef feedback op de emoties die je bij je leerlingen ziet.
– Bereid leerlingen voor, door te bespreken wat ze kunnen verwachten.
– Bespreek met leerlingen wat je kunt doen als je je overweldigd voelt. Welke andere (positieve) keuzes kan hij/zij maken?
– Geef kinderen een ‘cool down’ plek.
– Vermijd stressvolle situaties, zoals te weinig tijd om opdrachten af te maken.
– Help je leerlingen hun gevoelens te herkennen door gebruik te maken van een gevoels- of emotiemeter.

Materialen
* Zien in de klas heeft een mooie “thermometer om een boze bui te meten” gemaakt.
* Op Opgroeikaarten.nl vind je verschillende kaarten, zoals deze emotiemeter.
* Op de site van Auris kun je een prachtige gevoelensposter downloaden.
Natuurlijk kun je ook zelf een emotie- of gevoelsmeter (laten) maken.

Spelletjes die een beroep doen op emotieregulatie
4 op ‘n rij
Dokter bibber
Ganzenborden
Koehandel
Levensweg
Mens erger je niet
Monopoly
Pesten met kaarten
Toren van Pisa
UNO
Zeeslag

Meer spelletjes vind je in de Wijzer in Executieve Functies.

Benieuwd naar mijn andere blogs over executieve functies?
Die vind hier.

 

Bronnen:
* Pica
* Zien in de klas
* Executieve functies bij kinderen en adolescenten
* Professionalisering WiEF

Met speciale dank aan WiEF en Zien in de klas voor alle afbeeldingen! 🙂 

 

Heb je tips, aanvullingen of vragen?
Laat dan gerust een reactie achter 🙂

De executieve functie
Taakinitiatie.

Omschrijving
Zonder aarzelen of twijfelen en op een efficiënte manier aan een taak beginnen. Ook “initiatief tonen” (het zelfstandig bedenken van strategieën, ideeën, antwoorden en oplossingen) valt hieronder.

Symbool boot
schroef

Hulpzin voor de leerling:  Geef die schroef een zwengel!

Filmpje
In deze reclame zie je mensen op een roltrap. Als de roltrap stopt, wacht iedereen af. Niemand toont initiatief.  Je kunt een vergelijking maken naar klassensituaties.

En in deze Ted Talk spoort Tim Urban ons aan om beter na te denken over wat we echt uitstellen, tot onze tijd erop zit. Een heel grappige talk vol inzichten.

 

Leerlingen die moeite hebben met taakinitiatie
* moeten eraan herinnerd worden om te beginnen met een opdracht.
* vermijden de taak of stellen de taak uit.
* starten als een taak af is, moeilijk met de volgende taak.
* vragen geen hulp.
* wachten bij groepsactiviteiten tot iemand anders begint.

 Bron

Scoreformulier 
Met dit scoreformulier kun je leerlingen scoren op planning en organisatie.
Mogelijkheden:
* leerkracht scoort alle leerlingen
* leerkracht scoort enkele leerlingen
* leerling scoort zelf
* beiden scoren en vergelijken

* scoor met een 3-, 5- of 10-puntsschaal
* scoor met kleurtjes: rood, oranje, groen
* scoor met smileys: 🙂  😐  ☹️

Het versterken van taakinitiatie
– Bespreek met de leerling wat af kan/moet zijn binnen een bepaalde tijd.
– Deel een taak op in stukken en geef aan dat je af en toe langskomt om te kijken hoe ver de leerling is.
– Vraag: “Wat heb je nodig om te starten?”.
– Check of iedereen de instructie heeft begrepen.
– Geef de leerling een maatje, die hem of haar op gang helpt.
– Visualiseer de stappen om een taak te beginnen met picto’s.
– Oefen het vlot aan het werk gaan in een leuke spelvorm. Bijvoorbeeld: klaarzitten en aan het werk gaan als het liedje is afgelopen.

Materialen
Deze kaartjes van Juf Inger kunnen helpen om aan het werk te gaan en aan het werk te blijven 😊

Spelletjes die een beroep doen op taakinitiatie
Betrapt en gesnapt
Halli Galli
Skip-bo
Speedcups
Twister

Meer spelletjes vind je in de Wijzer in Executieve Functies.

Benieuwd naar mijn andere blogs over executieve functies?
Die vind hier.

 

Bronnen:
* Pica
* Zien in de klas
* Executieve functies bij kinderen en adolescenten
* Professionalisering WiEF
* Juf Inger

Met speciale dank aan WiEF en Zien in de klas voor alle afbeeldingen! 🙂 

 

 

Heb je tips, aanvullingen of vragen?
Laat dan gerust een reactie achter 🙂

De executieve functie
Werkgeheugen.

Omschrijving
(Eerder aangeleerde) informatie in je geheugen houden, bewerken en toepassen in verschillende situaties.

Symbool boot
landkaart

Hulpzin voor de leerling: Zet het op je landkaart!

Filmpje
Dit filmpje bevat een test om te kijken of je een goed werkgeheugen hebt. Het is een Engelstalig filmpje. Je kunt het ook zonder geluid aanbieden en het in het Nederlands uitleggen 😊

Leerlingen met een zwak werkgeheugen 
* hebben moeite met het onthouden van instructies
* vergeten wat ze wilden zeggen
* hebben moeite met het inslijten van regels en afspraken
* vergeten opdrachten of delen daarvan
* vergeten materiaal mee naar school te nemen
* vergeten huiswerk in te leveren
* vragen om herhaling
* hebben moeite met automatiseren
* hebben moeite met het leggen van verbanden tussen nieuwe en al aanwezige kennis
* raken spullen kwijt
* leggen spullen op een verkeerde plek

Scoreformulier
Met dit scoreformulier kun je leerlingen scoren op werkgeheugen.
Mogelijkheden:
* leerkracht scoort alle leerlingen
* leerkracht scoort enkele leerlingen
* leerling scoort zelf
* beiden scoren en vergelijken

* scoor met een 3-, 5- of 10-puntsschaal
* scoor met kleurtjes: rood, oranje, groen
* scoor met smileys: 🙂  😐  ☹️

Het versterken van het werkgeheugen
– Houd de instructie kort.
– Houd een vaste structuur aan.
– Visualiseer de instructie.
– Vraag de leerling om te herhalen wat je hebt gezegd.
– Gebruik signaalwoorden ‘Let op!’, ‘Dit is belangrijk!’.
– Zet taken op het bord.
– Zorg voor herhaling.
– Bied één onderwerp of strategie aan.
– Laat leerlingen een onthoudschrift aanleggen.

Spelletjes die een beroep doen op het werkgeheugen
Kwartet
Memory
Mijn tante ging op reis en nam mee …
Wat ben ik
Woeste muiterij
Zeeslag

Meer spelletjes vind je in de Wijzer in Executieve Functies.

Benieuwd naar mijn andere blogs over executieve functies?
Die vind hier.

 

Bronnen:
* Pica
* Zien in de klas
* Executieve functies bij kinderen en adolescenten
* Professionalisering WiEF

Met speciale dank aan WiEF en Zien in de klas voor alle afbeeldingen! 🙂 

 

Heb je tips, aanvullingen of vragen?
Laat dan gerust een reactie achter 🙂

De executieve functie
Inhibitie.

Omschrijving
Nadenken voordat je doet en impulsen (prikkels) onderdrukken. Op het juiste moment weten te stoppen, tot tien kunnen tellen, op een rem kunnen trappen.

Symbool boot
Anker

Hulpzin voor de leerling: Gooi je anker uit!

Filmpje
Dit filmpje, van de beroemde Marshmallow Test, past goed bij deze executieve functie. Een kind krijgt een marshmallow aangeboden en mag kiezen: meteen opeten óf wachten en er later twee krijgen.

Ook een leuk filmpje om te laten zien is dit: Cookie Monster oefent zelfregulatie 🙂

Leerlingen die moeite hebben met inhibitie
* zijn snel afgeleid
* kunnen moeilijk stilzitten
* hebben moeite met luisteren naar anderen
* praten vaak hard
* verstoren de les
* zijn vaak druk
* maken ongepaste opmerkingen
* trekken te snel conclusies

 Bron

Scoreformulier
Met dit scoreformulier kun je leerlingen scoren op inhibitie.
Mogelijkheden:
* leerkracht scoort alle leerlingen
* leerkracht scoort enkele leerlingen
* leerling scoort zelf
* beiden scoren en vergelijken

* scoor met een 3-, 5- of 10-puntsschaal
* scoor met kleurtjes: rood, oranje, groen
* scoor met smileys: 🙂  😐  ☹️

Het versterken van inhibitie
– Kies samen met de leerling een (gedrags)kenmerk om aan te werken.
– Bereid de leerling voor op een situatie waarbij het belangrijk is de impulsen te beheersen door van tevoren de regels en afspraken kort te bespreken.
– Vermijd het (constant) noemen van een naam op afstand. Loop naar de leerling toe en leg een hand op zijn of haar schouder of spreek een seintje af met de leerling om het gedrag te sturen of te stoppen.
– Beloon de leerling als het lukt om de impulsen te beheersen.
– Wees situaties voor die gedrag kunnen uitlokken.
– Bij het snel afgeleid zijn kan een Time Timer helpen, of de OPA-strategie.
– Pas taken aan, maak taken overzichtelijk in korte opdrachten in plaats van één lange opdracht.
– Iets leuks in het vooruitzicht stellen of er een wedstrijdje van maken, kan ook helpen.
– Plan een tussendoortje, waarbij de leerling even kan bewegen.

Spelletjes die een beroep doen op inhibitie
Halli Galli Extreme
Set
Speed cups
Twister
Varkentjes wassen
Vlotte Geesten

Meer spelletjes vind je in de Wijzer in Executieve Functies.

Benieuwd naar mijn andere blogs over executieve functies?
Die vind hier.

 

Bronnen:
* Pica
* Zien in de klas
* Executieve functies bij kinderen en adolescenten
* Professionalisering WiEF Onderwijswereld-PO
* Route 11

Met speciale dank aan WiEF en Zien in de klas voor de afbeeldingen! 🙂 

 

Heb je tips, aanvullingen of vragen?
Laat dan gerust een reactie achter 🙂