Juffrouw Femke

Aandacht voor executieve functies in de bovenbouw.

Het onderwerp ‘executieve functies’ heeft al jaren mijn aandacht. Het stond centraal tijdens mijn opleiding Master SEN en ik heb verschillende cursussen en lezingen gevolgd. In april 2019 rondde ik de professionalisering “Wijzer in Executieve Functies” af.

De mooie en bruikbare ideeën en tips deel ik nu in een serie blogs over (het versterken van) executieve functies.

Wat zijn executieve functies?

Executieve functies zijn functies die ons gedrag en ons denken kunnen sturen.

Onder de gedragsvaardigheden vallen de volgende executieve functies:

1. reactie-inhibitie

nadenken voordat je doet en impulsen (prikkels) onderdrukken.

2. emotieregulatie

emoties reguleren om doelen te bereiken, taken te voltooien of gedrag te controleren en sturen.

3. volgehouden aandacht:

aandacht kunnen blijven geven aan een situatie of een taak ondanks dat je afgeleid, vermoeid of verveeld wordt.

4. taakinitiatie

zonder aarzelen of twijfelen op tijd en op een efficiënte manier aan een taak beginnen.

5. flexibiliteit

je gedrag en je plannen aanpassen wanneer er fouten worden gemaakt of wanneer zich nieuwe informatie, veranderingen of tegenslagen voordoen.

6. doelgericht doorzettingsvermogen

een doel formuleren en dat doel realiseren zonder daarbij afgeleid te worden door andere behoeften of tegengestelde belangen.

Onder de denkvaardigheden vallen de volgende executieve functies:

7. planning

een plan maken, vooruit denken en inschatten hoe lang iets duurt om een doel te bereiken of taak te voltooien.

8. organisatie

dingen volgens een bepaald systeem inrichten, rangschikken of ordenen.

9. timemanagement

inschatten van hoeveel tijd je nodig hebt, hoe je je tijd kunt indelen en je aan deadlines houden.

10. werkgeheugen

(eerder aangeleerde) informatie in je geheugen houden, bewerken en toepassen in verschillende situaties.

11. metacognitie

een stapje terug kunnen doen om naar jezelf en de situatie te kijken en om te zien hoe je een probleem aanpakt. Het gaat hierbij om zelfmonitoring en zelfevaluatie.

Wijzer in Executieve Functies

De bedenkers van Wijzer in Executieve Functies (WiEF) brengen de bovenstaande 11 executieve functies terug tot 7 en bespreken ze aan de hand van het besturen van een boot:

inhibitie (anker)
werkgeheugen (landkaart)
planning en organisatie (kompas)
taakinitiatie (schroef)
emotieregulatie (toerenteller)
flexibiliteit (roer)
metacognitie en zelfmonitoring (kapiteinspet)

In mijn serie blogs over executieve functies beschrijf ik per blog wat de functie inhoudt en welk symbool de makers van WiEF eraan koppelen. Daarnaast beschrijf ik waar leerlingen moeite mee (kunnen) hebben, als deze executieve functie niet goed ontwikkeld is. Bovendien vertel ik hoe je in de klas aandacht kan geven aan het versterken van die functie.

Per functie vind je onder andere nog een scorelijst, een filmpje en een of meer spelletjes die je kunt spelen om de functie onder de aandacht te brengen in de klas.

In de klas

Zelf ben ik begonnen met een introductieles over executieve functies. De informatie hiervoor heb ik gehaald uit het boekje Wijzer in executieve functies.

Sommige kinderen zagen meer dan 7 onderdelen, die belangrijk zijn om “hun boot vooruit te krijgen”.

Inclusief hun metafoor:

brandstof (beloning / motivatie / eten en drinken)
vaarbewijs ( diploma / intelligentie)
extra mensen ( hulp of samenwerken met anderen)
de bouwers van de boot ( papa en mama 😂)

Je snapt! Het was genieten! 😃

Vervolgens stond er per week een functie centraal. Ik liet dan een filmpje zien, we speelden een aantal spelletjes en tijdens het werken stonden we wat langer stil bij deze functie. Hierover lees je meer in de vervolgblogs per functie.